eSIM یا همون سیم‌کارت الکترونیکی، در واقع یه تراشه کوچیکه که به‌صورت مستقیم داخل گوشی یا دستگاه‌های هوشمند قرار می‌گیره و دیگه خبری از کارت فیزیکی جداگانه نیست.
اخیراً اپل با معرفی آیفون ایر، نشون داد که داره به‌طور جدی به سمت حذف خشاب سیم‌کارت فیزیکی حرکت می‌کنه و در نسخه‌های جهانی این گوشی فقط از eSIM پشتیبانی می‌شه. همین موضوع باعث شد دوباره نگاه‌ها به این فناوری جلب بشه و خیلی‌ها بخوان بدونن دقیقاً eSIM چی هست و چه مزایا و معایبی داره.
ما همه سال‌هاست که با سیم‌کارت‌های معمولی سر و کار داریم؛ قطعات کوچیکی که داخل گوشی قرار می‌گیرن و دسترسی ما به خدمات اپراتورهای همراه رو ممکن می‌کنن. SIM در اصل مخفف عبارت Subscriber Identity Module یا «واحد شناسه مشترک» هست. سیم‌کارت‌ها در طول زمان از سایز بزرگ به مینی، میکرو و در نهایت نانو رسیدن و حالا دیگه نوبت به نسل بعدی یعنی eSIM رسیده؛ نسلی که بدون نیاز به کارت فیزیکی، همون کارکرد رو ارائه می‌ده و حتی امکانات بیشتری هم داره.
eSIM یا سیم‌کارت الکترونیکی چیست؟
سیم‌کارت الکترونیکی یا همون eSIM یه تراشه داخلیه که از قبل توی گوشی یا دستگاه هوشمند قرار داده شده و هیچ وقت به شکل فیزیکی دیده نمی‌شه. این فناوری اولین بار در سال ۲۰۱۶ معرفی شد و ساعت Samsung Gear S2 Classic 3G اولین دستگاهی بود که ازش استفاده کرد. کمی بعد، اپل هم در سپتامبر ۲۰۱۷ با معرفی Apple Watch Series 3 وارد این عرصه شد.
برخلاف سیم‌کارت‌های معمولی که باید به‌صورت فیزیکی داخل گوشی بذاریم، eSIM به‌نوعی «سیم‌کارت توکار» محسوب می‌شه. یعنی دیگه نیازی به کارت پلاستیکی کوچیک و خشاب جداگانه نداری. این تراشه به‌طور مستقیم داخل خود دستگاه جاسازی شده و همون کارکرد رو ارائه می‌ده.
یکی از مزیت‌های اصلی eSIM اینه که به کاربر آزادی عمل بیشتری برای تغییر اپراتور می‌ده. کافیه وارد تنظیمات گوشی بشی و اپراتور دلخواهت رو انتخاب کنی (البته لازمه قبلاً تو اون اپراتور ثبت‌نام کرده باشی). این تغییر بدون نیاز به تعویض سیم‌کارت فیزیکی انجام می‌شه و به‌خصوص برای کسایی که زیاد سفر می‌کنن یا بین چند خط تلفن جابه‌جا می‌شن، خیلی کاربردیه.
مزایای استفاده از eSIM
یکی از مهم‌ترین مزایای eSIM، آسانی در تغییر اپراتور است. فرض کنید از خدمات اپراتور «الف» راضی نیستید و شبکه‌اش دائم قطع و وصل می‌شود. به جای تعویض سیم‌کارت و دردسرهای همیشگی، فقط کافیه وارد تنظیمات گوشی شوید و در چند دقیقه به اپراتور دیگری وصل شوید. این قابلیت مخصوصاً برای کسانی که در مناطق با پوشش ضعیف زندگی می‌کنند یا مدام سفر می‌روند، خیلی کاربردی است؛ چون می‌توانند هر زمان که لازم شد بین چند اپراتور جابه‌جا شوند.
مزیت مهم بعدی، دوستی با محیط‌زیست است. هر سال میلیون‌ها سیم‌کارت فیزیکی تولید و در نهایت دور انداخته می‌شود که خودش به حجم زباله‌های الکترونیکی اضافه می‌کند. استفاده از eSIM باعث می‌شود هم این حجم زباله کمتر شود، هم اپراتورها هزینه‌ای برای تولید و توزیع سیم‌کارت‌های پلاستیکی نپردازند و همه چیز دیجیتال و ساده‌تر انجام شود.
از طرف دیگر، حذف خشاب سیم‌کارت باعث می‌شود گوشی‌ها طراحی یکپارچه‌تری پیدا کنند و مقاومت بیشتری در برابر نفوذ گردوغبار و آب داشته باشند. این یعنی دوام بیشتر و خیال راحت‌تر برای کاربر.
معایب استفاده از eSIM
با وجود تمام مزایای eSIM، این فناوری بی‌نقص هم نیست و چند محدودیت مهم دارد:
اولین مسئله، وابستگی به اپراتورها است. وقتی سیم‌کارت فیزیکی در کار نباشد، ممکن است برخی گوشی‌ها یا دستگاه‌ها فقط برای کار با یک اپراتور خاص عرضه شوند و کاربر نتواند آزادانه بین همه اپراتورها جابه‌جا شود. این موضوع می‌تواند دسترسی کاربران را محدود کند.
دومین نکته، حذف امکان ذخیره شماره روی سیم‌کارت است. در گذشته خیلی‌ها شماره‌های مخاطبین‌شان را روی سیم‌کارت ذخیره می‌کردند و با جابه‌جا کردن سیم، همه اطلاعات همراهشان بود. اما با eSIM چنین قابلیتی وجود ندارد. البته امروزه بیشتر کاربران از فضای ابری یا حساب‌های کاربری آنلاین برای ذخیره مخاطبین استفاده می‌کنند، ولی همچنان ممکن است برخی افراد این تغییر را محدودیت بدانند.
نکته آخر، چالش اپراتورها با تغییر سریع مشترکین است. eSIM فرایند جابه‌جایی کاربر از یک اپراتور به دیگری را ساده می‌کند. این موضوع اگرچه برای کاربران جذاب است، اما برای اپراتورها می‌تواند دردسرساز باشد، چون احتمال از دست دادن مشترکین بیشتر می‌شود. هرچند از طرف دیگر، همین ویژگی می‌تواند به نفع اپراتورها هم باشد و فرصت جذب کاربران جدید را برایشان فراهم کند.
چه دستگاه‌هایی از eSIM پشتیبانی می‌کنند؟
امروزه بیشتر دستگاه‌های هوشمند پرچمدار به قابلیت eSIM مجهز شده‌اند، هرچند بعضی شرکت‌ها هنوز این ویژگی را خیلی تبلیغ نمی‌کنند.
- گوشی‌های هوشمند:
اپل اولین بار در سال ۲۰۱۸ و با معرفی سری آیفون XS این قابلیت را به گوشی‌هایش اضافه کرد. از آن زمان به بعد، تمام آیفون‌های جدید از eSIM پشتیبانی می‌کنند.
سامسونگ هم در سال ۲۰۲۰ و با عرضه خانواده گلکسی S20 به جمع پشتیبانان eSIM پیوست.
گوگل اما زودتر از همه، در سال ۲۰۱۷ و همزمان با معرفی اولین نسل پیکسل، این فناوری را در گوشی‌هایش به کار گرفت. به همین دلیل تقریباً تمام گوشی‌های پیکسل تا امروز از eSIM پشتیبانی دارند. - ساعت‌های هوشمند:
به دلیل محدودیت فضا در طراحی ساعت‌ها، eSIM خیلی سریع‌تر وارد این حوزه شد. اولین بار سامسونگ با Gear S2 Classic 3G این قابلیت را معرفی کرد و حالا اکثر ساعت‌های هوشمند مجهز به شبکه سلولی به eSIM وابسته هستند.
از محصولات اپل می‌توان به اپل واچ سری ۸، اپل واچ SE و اپل واچ اولترا اشاره کرد. در دنیای سامسونگ هم از گلکسی واچ ۵ و ۵ پرو به بعد، همه مدل‌ها این قابلیت را دارند. - تبلت‌ها:
در میان تبلت‌ها، اپل پیشرو بوده است. تمام آیپد پروهایی که از سال ۲۰۱۸ معرفی شده‌اند، امکان استفاده از سیم‌کارت الکترونیکی را در اختیار کاربران قرار می‌دهند.
وضعیت eSIM در ایران
در حال حاضر، هیچ یک از اپراتورهای ایرانی به‌طور رسمی و گسترده از eSIM پشتیبانی نمی‌کنند. ایرانسل در سال ۱۳۹۹ به‌صورت آزمایشی این سرویس را راه‌اندازی کرده بود، اما پس از آن، اطلاعات یا اخبار جدیدی از این پروژه منتشر نشد.
با این حال، با معرفی آیفون ایر، دو اپراتور اصلی کشور یعنی همراه اول و ایرانسل اعلام کرده‌اند که به‌زودی امکان استفاده از eSIM را برای مشتریان خود فراهم خواهند کرد. حال باید منتظر ماند و دید این فناوری چه زمانی به شکل رسمی و عمومی در دسترس کاربران ایرانی قرار خواهد گرفت.
آیا آینده متعلق به eSIM است؟
به نظر می‌رسد که سیم‌کارت‌های الکترونیکی آینده دنیای موبایل را شکل خواهند داد، هرچند رسیدن به این نقطه کمی زمان می‌برد. همان‌طور که گذار از سیم‌کارت‌های میکرو به نانو چند سال طول کشید، کاربران هم برای پذیرش eSIM به زمان نیاز دارند.
حمایت گسترده اپل از eSIM یک اتفاق مهم است؛ این حرکت نه تنها می‌تواند اپراتورها را به اقدام سریع‌تر وادار کند، بلکه سایر شرکت‌های تولیدکننده گوشی‌های هوشمند را هم ترغیب می‌کند تا در محصولات خود از این فناوری پشتیبانی کنند. تجربه نشان داده که برندهای بزرگ معمولاً در چنین تصمیماتی از اپل پیروی می‌کنند، همان‌طور که قبلاً در حذف جک هدفون و آداپتور شارژر دیده‌ایم.
البته اکنون بسیاری از شرکت‌ها از eSIM در دستگاه‌های خود استفاده می‌کنند، اما هنوز مشخص نیست که آیا مثل اپل، محصولاتشان را صرفاً با این فناوری روانه بازار خواهند کرد یا خیر. نکته مهم این است که اپراتورها باید اقدامات سریع‌تری انجام دهند تا بتوانند خود را با جدیدترین روندها و ترندهای بازار موبایل هماهنگ کنند.