تحقیقات جدید روی موش‌ها نشون داده که نداشتن خواب کافی می‌تونه به مغز آسیب برسونه. وقتی خوابمون کم باشه، مغز برای پاکسازی خودش، مقدار زیادی از نورون‌ها و ارتباطات سیناپسی رو از بین می‌بره و حتی خوابیدن بعد از اون هم شاید نتونه این آسیب‌ها رو جبران کنه. طبق گزارشی که نیو ساینتیست منتشر کرده، مغز موقع خواب تغییراتی ایجاد می‌کنه تا مواد زائد ناشی از فعالیت‌های عصبی روزانه رو پاک کنه. اما اگه این کم‌خوابی ادامه‌دار بشه، این فرایند ممکنه باعث تخریب نورون‌ها و ارتباطات بین اون‌ها بشه، که در درازمدت به عملکرد مغز آسیب میزنه
کمبود خواب مزمن باعث می‌شود مغز دست به خودتخریبی بزند
این تحقیق که «میشل بلسی»، عصب‌شناس دانشگاه پلی‌تکنیک مارکه ایتالیا، آن را هدایت کرده، به بررسی واکنش مغز پستانداران نسبت به کمبود خواب پرداخته است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که مغز موش‌هایی که استراحت کافی داشتند و موش‌هایی که دچار بی‌خوابی بودند، شباهت‌های غیرمنتظره‌ای از خود نشان می‌دهند.
در مغز، دو نوع مختلف از سلول‌های گلیال وظیفه نوسازی نورون‌ها را بر عهده دارند، درست مانند سایر سلول‌های بدن. سلول‌های میکروگلیال با فرایندی به نام بیگانه‌خواری (فاگوسیتوز) سلول‌های فرسوده و آسیب‌دیده را حذف می‌کنند. از سوی دیگر، آستروسیت‌ها سیناپس‌های غیرضروری را از بین می‌برند تا مغز را بازسازی کرده و مسیرهای عصبی را اصلاح کنند.
پیش‌تر دانشمندان تصور می‌کردند که این روند فقط در هنگام خواب اتفاق می‌افتد تا مغز بتواند خود را از استرس و آسیب‌های روزانه پاکسازی کند. اما تحقیقات جدید نشان داده است که این فرایند در شرایط کم‌خوابی مزمن هم رخ می‌دهد، با این تفاوت که مغز به‌جای محافظت از خود، شروع به آسیب زدن به ساختارهای عصبی‌اش می‌کند و درواقع، خودش را تخریب می‌کند.
میشل بلسی و تیم تحقیقاتی‌اش دریافتند که کمبود خواب باعث می‌شود آستروسیت‌ها بخش‌هایی از سیناپس‌ها را تجزیه کنند. برای بررسی دقیق‌تر این موضوع، آن‌ها فعالیت این سلول‌ها را در چهار گروه از موش‌هایی که میزان خواب متفاوتی داشتند، بررسی کردند. یافته‌ها نشان داد که در موش‌هایی که دچار کم‌خوابی مزمن بودند، آستروسیت‌ها فعال‌تر شده و بخش‌هایی از سیناپس‌ها را حذف می‌کردند. این فرآیند به نام فاگوسیتوز آستروسیتی شناخته می‌شود.
نکته نگران‌کننده اینجاست که چنین تخریبی در مغز ممکن است پیامدهای جدی داشته باشد، زیرا فعالیت بیش از حد میکروگلیال‌ها با بیماری‌هایی مانند آلزایمر و سایر مشکلات تخریب عصبی مرتبط است.
با اینکه نتایج این پژوهش قابل‌توجه است، اما همچنان پرسش‌های زیادی باقی می‌ماند، از جمله اینکه آیا این اثرات در انسان‌ها نیز به همین شکل رخ می‌دهد یا خیر. یافته‌های این تحقیق در مجله Journal of Neuroscience منتشر شده است.
