دادگاهی‌ترین تحول در رسانه دیجیتال ایران
حکم توقف فعالیت آپارات‌اسپرت پس از شکایت صداوسیما
در ۲۹ تیر ۱۴۰۴ دادگاه بدوی ایران حکمی صادر کرد که ممکن است روابط میان رسانه‌های رسمی و پلتفرم‌های دیجیتال را برای همیشه به چالش بکشد؛ طبق این حکم، فعالیت «آپارات‌اسپرت»، بخش ورزشی پلتفرم ویدیویی آپارات، متوقف شده و شرکت صباایده ملزم به پرداخت بیش از ۱۳۰۰ میلیارد ریال جریمه شد. پرونده‌ای که از شکایت صداوسیما بابت پخش غیرمجاز مسابقات ورزشی کلید خورد، اکنون وارد فاز حقوقی شفاف شده است. با ما همراه باشید تا ریشه، جزئیات و پیامدهای توقف آپارات‌اسپرت را بررسی کنیم.
شکایت صداوسیما: سازمان صداوسیما با استناد به پخش بدون مجوز مسابقات ورزشی از سوی آپارات‌اسپرت شکایت کرده؛ ادعایی مبتنی بر نقض حق پخش قانونی.
واکنش مدیرعامل: محمدجواد شکوری‌مقدم، مدیرعامل صباایده می‌گوید فعالیت با مجوز رسمی از وزارت ارشاد و با ۲.۵ میلیون مخاطب ماهیانه اجرا شده و حکم را «رقابت‌ستیزی» تلقی کرده است.
زمان حکم: دادگاه بدوی حکم را در تاریخ ۲۹ تیر ۱۴۰۴ صادر کرد؛ شرکت ۲۰ روز برای تجدیدنظر وقت دارد، لذا تا پایان مرداد امکان ادامه فعالیت مشروط وجود دارد.
جزئیات حکم دادگاه
مبلغ جریمه: مجموعاً بیش از ۱۳۲۴ میلیارد ریال، شامل ۵۱۹ میلیارد ریال پرداخت به شاکیان مختلف از جمله صداوسیما، فدراسیون فوتبال و وزارت ورزش، به‌علاوه ۶٪ هزینه اجرای حکم.
دستور توقف فعالیت: قاضی دادگاه حکم داده که آپارات‌اسپرت فعلاً از ادامه فعالیت حقوقی باز بماند.
مجوز رسمی: علی‌رغم مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، موضوع حق نشر مسابقات در چارچوب قوانین مالکیت فکری است و نمی‌توان بدون کسب مجوز جداگانه اقدام به پخش کرد.
واکنش‌ها و تحلیل‌ها به توقف آپارات‌اسپرت
مدیرعامل صباایده
-
شکوری‌مقدم این اقدام را «رقابت‌ستیزی» و «کینه‌توزی» خوانده و آن را در تناقض با سیاست‌هایی می‌داند که رییس مجلس، محمدباقر قالیباف، مطرح کرده است؛ وی خواستار حمایت رسانه ملی از پلتفرم‌های داخلی شده بود.
تحلیل‌گران حقوقی
-
گروهی معتقدند تفاوت میان «مجوز نشر» و «حق پخش» مسابقات ورزشی مهم است. حتی با مجوز از ارشاد، حق پخش متعلق به دارندگان اصلی مانند صداوسیما یا فدراسیون‌هاست.
-
این پرونده به‌عنوان نمونه‌ای از محدودیت در اقتصاد رسانه دیجیتال ایران خوانده می‌شود و نشان‌دهنده اهمیت چارچوب حقوقی پایدار برای پلتفرم‌هاست.
واکنش مخاطبان
-
بعضی کاربران پلتفرم‌های اجتماعی این حکم را «ضربه به تنوع رسانه‌ای» و محدودکننده آزادی انتخاب مخاطبان داخلی دانسته‌اند.
- برخی حامیان پخش گزارش عادل فردوسی‌پور، که روی آپارات‌اسپرت منتشر شده بود، معتقدند این اقدام باعث «تضعیف صدای مستقل ورزشی در فضای دیجیتال» خواهد شد.
بستر قانونی و تجدیدنظر
جنبه‌های قانونی: این حکم قابل تجدیدنظر در دادگاه تجدیدنظر استان است. دادگاه بدوی تنها نخستین گام حقوقی این پرونده محسوب می‌شود.
حمایت حاکمیتی؟ تاکید رییس مجلس بر تبلیغات رایگان رسانه ملی برای پلتفرم‌های داخلی، نشان‌دهنده فضای حمایتی است؛ اما این حکم در تضاد آشکار با آن سیاست‌ها قرار دارد.
پیشتر نیز آپارات گیم دچار این مشکل شده بود.
پیامدهای احتمالی توقف آپارات‌اسپرت
برای آپارات‌اسپرت
-
توقف فعالیت اگر باقی بماند، حتی به‌صورت موقت، بخشی از مخاطبان ۲.۵ میلیونی را از دست می‌دهد.
-
فشارهای حقوقی و مالی می‌تواند استراتژی توسعه محتوای ورزشی آنلاین را دچار تزلزل کند.
برای سایر پلتفرم‌ها
-
دیگر فعالان دیجیتال احتمالاً نگاه محتاطانه‌ای به حق نشر پیدا خواهند کرد.
-
این پرونده سیگنال قوی‌ای به فعالان رسانه‌ای برای سرمایه‌گذاری در قوانین مالکیت فکری و حقوق نشر ارسال می‌کند.
برای سیاست‌گذاران
-
دولت و نهادهای قانونی نیاز به بازنگری در چارچوب مقررات حقوقی برای پلتفرم‌ها دارند.
-
قانونمند کردن فضای انتشار محتوا و ایجاد زیرساخت‌های قانونی حمایتی از رسانه‌های داخلی بیش از پیش ضروری است.
نتیجه‌گیری و پیشنهادات
پرونده «توقف آپارات‌اسپرت» نشان از دوگانگی میان فضاهای حمایتی دولت و واقعیت‌های حقوقی دارد. پیشنهاد می‌شود:
-
تقویت ساختار حقوق نشر از سوی نهادهای ذی‌ربط.
-
الزام پلتفرم‌ها به دریافت مجوزهای مربوطه برای پخش زنده یا ثبت برنامه‌ها.
-
توسعه مکانیسم‌های میانجی‌جویی برای حل‌وفصل غیرقضایی اختلافات میان صداوسیما و رسانه‌های دیجیتال.
-
بازنگری در سیاست‌های حمایتی دولت برای هماهنگی با بستر حقوقی و قوانین کشور.
نهایتاً، آینده پخش ورزش آنلاین در ایران نیاز به قوانین و توافقات مدون، شفاف و متوازن دارد تا جمع میان حرص توسعه محتوای داخلی و رعایت حق نشر ممکن شود.