راز بدون مو بودن پوست کف دست!
پوست کف دست و پا یه ویژگی خاص داره که کمتر بهش توجه می‌کنیم. به گفته‌ی دکتر «دانیلو دل‌کامپو» از کلینیک پوست شیکاگو، این نوع پوست «گلابروس» نامیده میشه(چروک شدن انگشتان در آب)؛ کلمه‌ای که از لاتین «glaber» به معنی «بی‌مو» گرفته شده.
این قسمت از پوست چون پر از گیرنده‌های حسیه، نقش مهمی توی حس کردن محیط اطرافمون داره. این گیرنده‌ها پیام‌ها رو به شکل سیگنال‌های الکتریکی از پوست به مغز می‌فرستن و باعث میشن بهتر اطرافمون رو لمس و درک کنیم.
جالب اینجاست که فقط ما انسان‌ها نیستیم که چنین پوستی داریم؛ مثلا نوک پوزه‌ی موش ستاره‌ای و بالای منقار پلاتیپوس هم از همین نوع پوست بی‌موه!
مطالعات روی موش‌ها نشون داده اعصاب موجود در پوست گلابروس سه برابر سریع‌تر از اعصاب بقیه قسمت‌های بدن به محرک‌های بیرونی واکنش نشون میدن. به همین خاطره که دانشمندا حدس می‌زنن چروک شدن پوست دست توی آب بیشتر از اینکه به خود پوست ربط داشته باشه، با عصب‌های دست مرتبطه.
اولین سرنخ از راز چروک نشدن انگشت‌ها در بیماران فلج اطفال
دکتر «لورن تالی» از دانشگاه نورث‌وسترن توضیح میده که حدود ۱۰۰ سال پیش، پزشکان متوجه ارتباط بین پوست بی‌موی کف دست (پوست گلابروس) و چروک خوردن انگشت‌ها شدن. سال ۱۹۳۶، «سر جورج وایت پیکرینگ» و «توماس لوییس» توی مقاله‌ای از بیمارانی با فلج اطفال نوشتن که حتی بعد از موندن طولانی مدت دست‌هاشون توی آب، انگشت‌هاشون اصلاً چروک نمی‌خورد!
این افراد دچار آسیب به عصب مدیان (عصب میانی) بودن؛ عصبی که از بازو عبور می‌کنه و مسئول ارتباط حسی و حرکتی دست و ساعده. این عصب، بخشی از سیستم عصبی سمپاتیک هم هست؛ همون بخشی از سیستم عصبی خودمختار که کارایی مثل کنترل ضربان قلب، فشار خون، تنفس و گوارش رو مدیریت می‌کنه.
سیستم عصبی سمپاتیک موقع واکنش به خطر (جنگ یا گریز) کاری می‌کنه که بدن آماده‌ی پاسخ سریع بشه؛ مثلا ضربان قلب بالا میره یا مردمک چشم گشاد میشه تا نور بیشتری وارد بشه.
توی دهه ۱۹۷۰، محقق‌ها متوجه شدن که دلیل چروک نشدن انگشت‌ها توی این بیماران، آسیب به اعصاب سمپاتیکه. از اون زمان، گرفتن تست قرار دادن دست در آب گرم تبدیل شد به یک روش کاربردی برای تشخیص مشکلات عصبی در بدن.
بالاخره راز چروک شدن انگشت‌ها فاش شد!
تا سال ۲۰۰۳ هنوز کسی دقیق نمی‌دونست چطوری سیستم عصبی سمپاتیک باعث چروک خوردن انگشت‌ها میشه. اما همون سال، یه تحقیق تونست جواب این سوال قدیمی رو پیدا کنه.
این مطالعه نشون داد وقتی دست‌هامون توی آب قرار می‌گیره، ناگهان جریان خون به انگشت‌ها کم میشه. دلیلش اینه که اعصاب سمپاتیک باعث میشن رگ‌های خونی توی انگشت‌ها باریک بشن؛ این روند که بهش «انقباض عروقی» میگن، باعث میشه پوست جمع بشه و چروک‌ها روی انگشت‌ها ظاهر بشن.
به این ترتیب، دانشمندا بالاخره فهمیدن چطور این چروک‌ها ایجاد میشن. اما هنوز یک سوال مهم باقی مونده:
اصلاً چرا باید انگشت‌هامون چروک بشن؟
چروک شدن انگشت‌ها؛ تکاملی برای بقا!
سال ۲۰۲۱، دانشمندان تونستن بالاخره بفهمن چرا انگشت‌هامون وقتی تو آب خیس میشن چروک میشن. «نیک دیویس» از دانشگاه متروپولیتن منچستر یه آزمایش جالب تو موزه علم بریتانیا انجام داد. اون از بازدیدکننده‌ها خواست اجسام خشک و خیس رو بگیرن و بعد از اینکه دست‌هاشون رو توی آب گرم گذاشتن و انگشت‌هاشون چروک شد، دوباره امتحان گرفتن.
اگر تا حالا تلاش کردی تو حمام یه شامپو خیس رو از زمین برداری، می‌دونی که گرفتن چیزای خیس چقدر سخت‌تره! دیویس فهمید که انگشت‌های چروک شده خیلی بهتر از انگشت‌های خیس و صاف می‌تونن اشیا رو نگه دارن.
دکتر تالی میگه: «از نظر تکامل، شاید همین قابلیت باعث شده اجدادمون راحت‌تر ماهی بگیرن.»
خلاصه اینکه، چروک‌ها مثل یه ابزار ضد لیز خوردن طبیعی عمل می‌کنن و به ما کمک می‌کنن چیزهای خیس رو راحت‌تر و محکم‌تر بگیریم. این ویژگی احتمالاً به اجدادمون کمک کرده تو محیط‌های مرطوب مثل کنار رودخونه‌ها بهتر زندگی کنن و زمین نخورن.
امروزه، این قابلیت که میلیون‌ها سال پیش شکل گرفته، به ابزاری مهم برای تشخیص آسیب‌های عصبی تبدیل شده. اما هنوز کلی سوال جالب و کشف نشده درباره‌ش باقی مونده!
آیا پوست دست همه آدم‌ها به یک شکل چروک می‌شود؟
تحقیقات نشون داده که شدت و سرعت چروک شدن پوست دست می‌تونه بین افراد مختلف فرق کنه. عوامل زیادی مثل سن، میزان تعریق کف دست، دمای آب و حتی ژنتیک در این تفاوت نقش دارن. مثلا پوست افراد مسن یا کسانی که مشکل گردش خون دارن، ممکنه دیرتر یا کمتر چروک بشه.
آیا چروک شدن همیشه یعنی اعصاب سالمه؟
بله! تو خیلی از آزمایش‌های پزشکی، چروک شدن انگشتان وقتی توی آب گرم گذاشته میشن، به عنوان یه تست مهم برای بررسی سلامت اعصاب محیطی به خصوص عصب مدیان استفاده میشه. اگر بعد از ۵ تا ۱۰ دقیقه دست‌ها توی آب گرم بمونه و چروکی ایجاد نشه، ممکنه نشونه‌ی آسیب عصبی، دیابت یا مشکلات نورولوژیکی باشه.
حیوانات هم این ویژگی رو دارن؟
تحقیقات هنوز کامل نیست ولی می‌دونیم که حیواناتی مثل میمون‌ها و سمورهای آبی هم وقتی تو آب غوطه‌ور میشن، کف دست و پاهاشون چروک میشه. این یعنی احتمالاً چروک شدن پوست تو آب یه ویژگی تکاملی مشترک بین بعضی پستاندارانه، به ویژه اونایی که با محیط‌های مرطوب سر و کار دارن.
در نهایت، چروک شدن انگشتان وقتی دست‌هامون توی آب قرار می‌گیره، فقط یه اتفاق ساده نیست؛ این یک قابلیت هوشمندانه و تکاملیه که بدن ما برای سازگاری با محیط و بهبود عملکرد دست‌ها طراحی کرده.
از کشف‌های صد سال پیش تا تحقیقات امروزی، هر قدم ما رو به درک بهتر این راز نزدیک‌تر کرده؛ اما هنوز سوال‌های جالب و شگفت‌انگیزی هست که منتظر کشف شدنن.
پس دفعه بعدی که دستت تو آب چروک شد، یادت باشه این فقط یه ویژگی ساده نیست، بلکه یه هدیه‌ی هوشمندانه از طبیعته که به ما کمک می‌کنه بهتر زندگی کنیم.
برای مطالعه مطالب علمی جذاب و آموزشی بیشتر درباره، می‌تونی ما رو در این صفحه دنبال کنی.