با پیشرفت ربات‌ها و سیستم‌های هوش مصنوعی پیشرفته، اکنون ربات‌ها در کارخانه‌هایی مشغول به کار هستند که به نور نیازی ندارند. ظهور فرآیندهای اتوماسیون و هوش مصنوعی، صنایع مختلف در سراسر جهان را دگرگون کرده است و صنعت تولید نیز از این تغییرات مستثنی نیست. یکی از تغییرات مهم در سال‌های اخیر، ظهور مفهومی به نام «کارخانه‌های تاریک» است؛ کارخانه‌هایی که کاملاً خودکار هستند و هیچ نیازی به دخالت انسان یا سیستم‌های روشنایی ندارند. در ادامه، به بررسی مزایا، معایب و گسترش این کارخانه‌ها در چین خواهیم پرداخت.
کارخانه تاریک چیست؟
کارخانه‌های هوشمند یا همان کارخانه‌های تاریک که به آن‌ها کارخانه‌های چراغ‌خاموش نیز گفته می‌شود، مراکز کاملاً خودکاری هستند که در آن ربات‌ها، سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی و دستگاه‌های اینترنت اشیا (IoT) بیشتر یا تمام فرایندهای تولید را مدیریت می‌کنند. این کارخانه‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که بدون نیاز به دخالت انسان ۲۴ ساعت شبانه‌روز فعالیت کنند. چون هیچ کارگری در این تأسیسات حضور ندارد، نیازی به روشنایی ندارند؛ به همین دلیل به آن‌ها کارخانه‌های تاریک گفته می‌شود.
مزایا و معایب کارخانه تاریک:
کارخانه‌های تاریک به دلیل مزایای زیادی که دارند، مورد توجه قرار گرفته‌اند. در اینجا به برخی از مهم‌ترین مزایای آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- افزایش بهره‌وری: سیستم‌های خودکار به‌طور سریع‌تر و دقیق‌تر از نیروی انسانی عمل می‌کنند و به کاهش خطاهای تولید و افزایش بازده کمک می‌کنند.
- کاهش هزینه‌ها: حذف نیروی کار انسانی می‌تواند هزینه‌هایی مانند دستمزد، مزایا و هزینه‌های ایمنی محل کار را به طور چشمگیری کاهش دهد.
- عملکرد 24 ساعته: برخلاف کارگران انسانی، ماشین‌ها نیازی به استراحت، تعطیلات یا خواب ندارند، بنابراین فرآیند تولید به صورت مداوم ادامه پیدا می‌کند.
- بهبود ایمنی: کارهایی که خطرات زیادی دارند می‌توانند به ربات‌ها سپرده شوند، که این امر باعث کاهش صدمات در محیط کار می‌شود.
- افزایش انعطاف‌پذیری در تولید: تولید مبتنی بر هوش مصنوعی می‌تواند به سرعت با تغییرات بازار سازگار شود بدون اینکه نیازی به آموزش گسترده نیروی کار باشد.
با این حال، این روش معایبی هم دارد که باید به آن‌ها توجه کرد:
- هزینه‌های اولیه بالا: راه‌اندازی کارخانه کاملاً خودکار نیازمند سرمایه‌گذاری زیادی در زمینه رباتیک، هوش مصنوعی و زیرساخت‌ها است.
- اخراج نیروی کار انسانی: حذف نیروی کار انسانی ممکن است نگرانی‌هایی در مورد بیکاری و جابه‌جایی نیروی کار ماهر به وجود آورد.
- نقص‌های فنی: اتوماسیون به سیستم‌های پیچیده‌ای نیاز دارد که باید به‌طور منظم نگهداری و نظارت شوند. یک نقص فنی می‌تواند کل فرآیند تولید را متوقف کند.
- آسیب‌پذیری امنیت سایبری: با اتوماسیون مبتنی بر هوش مصنوعی و اینترنت اشیا، این سیستم‌ها در برابر حملات سایبری آسیب‌پذیرتر می‌شوند.
کارخانه‌های تاریک در چین
چین یکی از کشورهایی است که سرمایه‌گذاری زیادی در زمینه کارخانه‌های تاریک انجام داده است. یکی از شهرهای صنعتی این کشور، دونگوان (Dongguan)، به‌طور ویژه با این نوع کارخانه‌ها شناخته می‌شود. در این شهر می‌توان به‌وضوح آثار کارخانه‌های تاریک را مشاهده کرد. در سال 2015، بیش از 43 هزار نفر در این شهر با ربات‌ها جایگزین شدند.
تقریباً تمام 8 میلیون نفر جمعیت دونگوان از دیگر شهرها به این منطقه مهاجرت کرده‌اند تا در آن کار کنند؛ البته 720 هزار کودک نیز در این شهر به دنیا آمده‌اند و به‌عنوان ساکنان بومی شناخته می‌شوند. با این حال، با گسترش کارخانه‌های تاریک، بسیاری از کارگران قدیمی پس از چند دهه زندگی و کار در این شهر، به شهرهای خود بازگشته‌اند.
از جنبه مثبت، این فناوری باعث افزایش ارزش اقتصادی استان گوانگ‌دونگ به یک‌تریلیون و 200 میلیارد دلار شده که بیشتر از تولید ناخالص داخلی اندونزی است. استان گوانگ‌دونگ بسیاری از کالاهای مصرفی چین را تولید می‌کند و تقریبا نیمی از موبایل‌ها و 80 درصد اجاق‌های مایکروویو این کشور در این استان ساخته می‌شود.
کدام کشورها دارک فکتوری دارند؟
چندین شرکت پیشرفته تاکنون خطوط تولید کاملاً خودکار یا همان دارک فکتوری‌ها را پذیرفته‌اند و گام‌های بزرگی در جهت اتوماسیون برداشته‌اند. به عنوان مثال، شرکت ژاپنی Fanuc صاحب یکی از معروف‌ترین دارک فکتوری‌ها است. در تأسیسات این شرکت در ژاپن، بازوهای رباتیک به طور خودکار در خطوط تولید ساخته می‌شوند؛ به این معنی که ربات‌ها خود را بدون نیاز به دخالت انسان می‌سازند. همچنین، شرکت زیمنس آلمان در حوزه تولید قطعات الکترونیکی، کارخانه‌های تاریک را راه‌اندازی کرده است.
شرکت تسلا نیز به سمت اتوماسیون حرکت کرده است؛ هرچند که تأسیسات این شرکت هنوز به نظارت انسانی نیاز دارند، اما تسلا قصد دارد در آینده به تولیدات کاملاً مستقل برسد. آدیداس نیز از کارخانه‌های موسوم به Speed factories خود در آلمان و ایالات متحده رونمایی کرده است که در آن‌ها از رباتیک و هوش مصنوعی برای تولید کفش‌های کتانی با کمترین دخالت انسان استفاده می‌شود.
چند ماه پیش، شرکت شیائومی از افتتاح کارخانه جدید خود در پکن خبر داد. این کارخانه که تولید گوشی‌های هوشمند را به‌صورت 24 ساعته بدون نیاز به نیروی انسانی انجام می‌دهد، قادر است در هر ثانیه یک گوشی هوشمند تولید کند.
در چند سال اخیر، بسیاری از شرکت‌های بزرگ به سمت کارخانه‌های تاریک گرایش پیدا کرده‌اند. با این حال، هنوز نمی‌توان به‌طور قطعی گفت که آیا تمام خطوط تولید در آینده به این نوع کارخانه‌ها تبدیل خواهند شد یا خیر. برخی از کارشناسان معتقدند که کارخانه‌های هیبریدی ممکن است گزینه بهتری باشند؛ به‌طوری که در آن‌ها اتوماسیون ادامه یابد، اما در عین حال برخی صنایع و فرآیندهای خاص نیاز به نظارت انسانی خواهند داشت.
همچنین، کارخانه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی احتمالاً در صنایعی مانند الکترونیک و خودروسازی بیشتر رواج پیدا کنند، در حالی‌که صنایع دیگری که نیاز به سفارشی‌سازی و مهارت‌های خاص دارند، همچنان به نیروی کار انسانی وابسته خواهند بود. دولت‌ها و کسب‌وکارها نیز باید به نگرانی‌های اخلاقی مانند آموزش مهارت‌های نیروی کار، ایجاد شغل و قوانین مربوط به هوش مصنوعی توجه داشته باشند تا اطمینان حاصل کنند که اتوماسیون به نفع کل جامعه است.
